Το χρυσό απόκτημα της ευθύνης
Από την πρώιμη παιδική ηλικία οι γονείς προσπαθούν να μεταλαμπαδεύσουν στα παιδιά τους τη σημασία της ευθύνης και της ανάληψής της. Πολλοί είναι εκείνοι που αναρωτιούνται πώς σε τόσο νεαρή ηλικία είναι δυνατόν ένα μικρό μυαλουδάκι να κατανοήσει τον όρο “ευθύνη”. Πόσο μάλλον να την αναλάβει. Γι’αυτό κρίνεται αναγκαία η επεξήγηση τόσο της σημαντικότητας των πρώτων χρόνων της ζωής ενός παιδιού, όσο και των αρετών που πρέπει να διδάσκονται στο νεαρότερό τους.
Ο Φρόυντ μέσα από τις ψυχαναλυτικές του θεωρίες και τις χρυσές τομές των ερευνών του, μας δίδαξε πόσο σημαντικά είναι τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού. Η προσοχή στρέφεται μεμονωμένα πολλές φορές στο πώς το βρέφος θα καταφέρει να αρθρώσει τις πρώτες του συλλαβές και πώς θα κάνει τρία βήματα συνεχόμενα χωρίς να πέσει, ενώ η ουσία – όπως και στα περισσότερα πράγματα στην ζωή – είναι πιο βαθιά. Στα τρία πρώτα χρόνια της ζωής μας απορροφούμε πληροφορίες, συναισθήματα και καταστάσεις που περνούν στο υποσυνείδητό μας και μας συντροφεύουν μέχρι το τέλος της. Τα υποσυνείδητα αυτά συναισθήματα έχουν την ευθύνη στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας και στη διαχείριση των καταστάσεων για τον υπόλοιπο βίο.
Φυσικά, μέχρι να ολοκληρώσουμε την προσωπικότητά μας και να αποκτήσουμε μία ολοκληρωμένη συναισθηματική ταυτότητα πολλοί είναι οι παράγοντες που θα μας επηρεάσουν, χωρίς ωστόσο να αναιρείται η βαρύτητα των πρώτων χρόνων. Επομένως, με το να μεταλαμπαδεύσεις στο παιδί σου τις αξίες που κρίνεις απαραίτητες στο νεαρότερο της ηλικίας του και να τις επαναλαμβάνεις διαρκώς με το πέρασμα των χρόνων, αυξάνεις τις πιθανότητες που υπάρχουν για να βρουν πρόσφορο έδαφος και να αναπτυχθούν.
Η ανάληψη λοιπόν ευθυνών είναι ένας όρος που μπορεί να γίνει κατανοητός από πολύ μικρή ηλικία μέσω εναλλακτικών τρόπων, εφόσον δεν μπορεί να καταστεί κατανοητό σε ένα παιδί με λόγια. Το να τιμωρηθεί για μία ατασθαλία του, διδάσκει ταυτόχρονα πως αν κάνεις κάτι που δεν είναι σωστό θα επέλθουν οι κυρώσεις. Όπως είναι φυσιολογικό δε θα μπορέσει να κατανοήσει ένα παιδί την έννοια της κύρωσης, ούτε καν της τιμωρίας, αλλά υποσυνείδητα θα την αφομοιώσει. Το να αναλαμβάνεις λοιπόν την ευθύνη των πράξεών σου, συνοδοιπορεί με το αίσθημα της ηθικής, η οποία αποτελεί μία εξίσου ταλαιπωρημένη έννοια.
Όταν αναφερόμαστε στην ηθική, δεν σημαίνει ότι δικάζουμε οποιονδήποτε τρόπο ζωής παρεκκλίνει από τα παγιωμένα πρότυπα. Δηλαδή, το να είναι κάποιος ομοφυλόφιλος δεν τον καθιστά ανήθικο, το να κακοποιεί όμως το σύντροφό του τον καθιστά. Το να επιλέξεις έναν πιο ελεύθερο τρόπο ζωής δεν είναι ανήθικο, το να εξαπατάς όμως τους άλλους νομίζοντας ότι αυτό είναι ελευθερία και ικανότητα πειθού, είναι ανήθικο.
Επιστρέφουμε και πάλι στο ζήτημα της ευθύνης μετά τη μικρή παρένθεση περί ηθικής.
Συχνά το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε οι άνθρωποι κατά το πέρασμά μας στην ενήλικη ζωή είναι η ανικανότητά μας να αναλάβουμε την ευθύνη των πράξεων μας. Το να κατηγορείς το σύμπαν, την πολιτική, το σύστημα ή τον γείτονα για τις δυστυχίες σου δε συμπυκνώνει το πρόβλημα, απεναντίας το μεγενθύνει τόσο ώστε να μην το λύσεις πότε και αυτό γίνεται υποσυνείδητα.
Όσο θεωρείς ότι δεν έχεις καμία ανάμειξη με τις δυσκολίες που σου συμβαίνουν, τόσο προθυμοποιείσαι να κρατήσεις μία αρνητική στάση προς την επίλυσή τους. Πολλοί κατά την πάροδο των χρόνων έχουν δηλώσει ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο στο να αντιμετωπίσουμε μία κατάσταση ή ένα γεγονός είναι να το στάδιο της αποδοχής του. Για να επιλύσεις λοιπόν μία κατάσταση, πρέπει πρώτα να αποδεχτείς τα αρνητικά συναισθήματα που τη συντροφεύουν πριν απαλλαχθείς από εκείνη. Ωστόσο, το να αισθανθείς θυμό, στεναχώρια ή στρες για κάτι δεν σε κάνει ευάλωτο ή ανήμπορο αλλά συνειδητοποιημένο.
Γι’ αυτό λοιπόν και η ανάληψη των ευθυνών αποφεύγεται τόσο επίμονα, γιατί δεν είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε τα συναισθήματα που θα μας προκαλέσουν. Εκείνο που πρέπει λοιπόν να διδαχθούμε και να το έχουμε ως κορωνίδα στη ζωή μας είναι ότι: όσο περισσότερο παλεύεις για τις αξίες σου και αναλαμβάνεις σθεναρά τις ευθύνες σου, τόσο πιο κοντά στην ευτυχία πλησιάζεις, διότι ο εσωτερικός πλούτος δεν μπορεί να αντικατασταθεί από καμία υλική απόλαυση!
Μαρία Καραδημήτρη
