Τελικά υπάρχει σύστημα;
Πολύ συχνά ακούω την έκφραση ότι δεν υπάρχει σχολείο γονέων. Αυτό δεν είναι ακριβές αν σκεφτούμε ότι αναπαράγουμε ασυνείδητα αυτά που ζήσαμε στο πατρικό μας σπίτι. Άρα σχολείο μας είναι η οικογένεια καταγωγής μας. Αν οι αναμνήσεις μας είναι ευχάριστες, τότε δίχως καμία σκέψη ενεργούμε με γνώμονα αυτές. Κάποιες φορές όμως αυτά που ζήσαμε, δεν θέλουμε να τα επαναλάβουμε χωρίς όμως να ξέρουμε τι θέλουμε να κάνουμε και τι θα λειτουργήσει. Έτσι μπορεί να καταναλώσουμε πολύ χρόνο για την αναζήτηση του σωστού. Κάτι που μπορεί να μας ξεφύγει όμως, είναι η κατανόηση ότι η οικογένεια (η πρώτη ομάδα στην οποία αναπτυσσόμαστε και μαθαίνουμε βασικές έννοιες με τις οποίες πορευόμαστε στο υπόλοιπο της ζωής μας) είναι ένα σύστημα με αρχές και κανόνες για τους ρόλους των μελών του. Ενδεικτικά παραδείγματα άλλων συστημάτων στα οποία ανήκουμε είναι το σχολείο, η εταιρεία για την οποία δουλεύουμε, η χώρα μας, οι ομάδες από διάφορες δραστηριότητες, τα κόμματα, οι ομόγλωσσοι, οι ομόθρησκοι, και άλλοι παράγοντες.
Ως σύστημα λοιπόν, δεχόμαστε το προϊόν των αλληλεπιδράσεων ενός συνόλου μελών που συνδέονται μεταξύ τους. Κάθε σύστημα έχει ένα συγκεκριμένο σκοπό που υπηρετεί και προσπαθεί πάση θυσία να κρατήσει την ολότητα του. Η ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά του συστήματος είναι διαφορετικά από εκείνα των επιμέρους μελών του και οποιαδήποτε αλλαγή των τελευταίων οδηγεί στην αλλαγή όλου του συστήματος.
Βασικές αρχές των συστημάτων στις οποίες πρέπει τα μέλη να προσαρμόζονται για την εξασφάλιση επιτυχίας και αρμονικών σχέσεων είναι οι εξής:
Ενότητα μέσω της αναγνώρισης της θέσης, της ταυτότητας και της συνεισφοράς των άλλων μελών του συστήματος (Γινόμαστε πιστοί και ακολουθούμε μυστικά, οτιδήποτε αποκλείουμε ή αρνούμαστε να αποδεχτούμε).
Τάξη. Προτεραιότητα έχει αυτός που εισέρχεται πρώτος στο σύστημα. Έτσι εξασφαλίζονται οι ίσες ευκαιρίες για ανάπτυξη καθώς και η αίσθηση της ειρήνης και της ασφάλειας. Η τάξη προηγείται της αγάπης.
Ισορροπία και ανταλλαγή μεταξύ ίσων. Δίνω λίγο, παίρνω πίσω κάτι ανάλογο και έτσι αναπτύσσεται η αγάπη. Όταν δίνουμε πολλά, σίγουρα ο άλλος θα φύγει.
Ο σεβασμός του προσωπικού χώρου και χρόνου των άλλων μελών.
Μια οικογένεια ξεκινάει από τον άντρα και την γυναίκα που είναι ίσοι και χρειάζονται ο ένας τον άλλον για αυτό που είναι. Τα παιδιά έρχονται ως αποτέλεσμα και η συντροφικότητα έχει προτεραιότητα σε σχέση με την πατρότητα/μητρότητα.
Όσον αφορά το παιδί, πρώτο σημείο σταθμός είναι η μητέρα που αντιπροσωπεύει το παρελθόν αλλά και τις επιτυχίες. Η σχέση με την μητέρα είναι καίριας σημασίας καθώς μας προετοιμάζει για τις επιτυχίες μας στην επαγγελματική ζωή, με τους συντρόφους μας, τα χρήματα, το σώμα μας και την αποδοχή του εαυτού μας. Δυο πρώτες επιτυχίες στη ζωή μας είναι η γέννησή μας και η επανασύνδεση με την μητέρα μας πρόσωπο με πρόσωπο πια, μέσω του θηλασμού. Τα παιδιά που αφήνονται να πάρουν από την μητέρα τους και είναι χαρούμενα για αυτήν, μαθαίνουν να παίρνουν χαρά από τη ζωή και τη δουλειά τους. Κάθε επιτυχία έχει το πρόσωπο της μητέρας μας. Κάποιες γυναίκες όμως μπορούν να δώσουν μόνο ζωή στα παιδιά τους ή σε άλλες περιπτώσεις υπάρχει διακοπή της σχέσης μητέρας παιδιού λόγω προβλημάτων υγείας, εργασίας, μετανάστευσης ή ακόμα και θανάτου. Κάποια από τα σημάδια μιας τέτοιας δραματικής για τα πρώτα χρόνια του παιδιού, εμπειρίας είναι η κατάθλιψη, προσήλωση στο παρελθόν, απογοήτευση από τη δουλειά, φόβος της εγγύτητας και του αγγίγματος, απόρριψη του σώματος κ.α. Μια πρόταση για την λύση τέτοιων περιστατικών είναι η επαναφορά στην στιγμή της διακοπής και να κάνουμε αυτό που δεν μπορούσαμε να κάνουμε εκείνη τη στιγμή.
Δεύτερο βήμα είναι η απάρνηση των δέλεαρ της μητέρας και η συνέχιση της πορείας προς τον πατέρα, το πιο συχνά αποκλεισμένο άτομο στις οικογένειες καθώς η μητέρα έχει την τάση να έλκει τα παιδιά σε εκείνη. Αποκλείοντας όμως τον πατέρα από τι τα αποκόπτει; Ο πατέρας είναι η ένωση με το μέλλον, τον έξω κόσμο και με τη γη. Επίσης ο πατέρας είναι το μέλος εκείνο που εξασφαλίζει την ειρήνη μέσα στο σύστημα του οικογενειακού βασιλείου και την ευτυχία όλων των μελών. Ο πατέρας είναι αυτός που μας βοηθάει να δούμε το μέλλον με παράλληλη στοχοθεσία, να σεβόμαστε και να μας σέβεται η εξουσία, να αισθανόμαστε ασφαλείς, να θέτουμε τα όριά μας και να σεβόμαστε τον χρόνο.
Η μητέρα μας φέρνει στη ζωή αλλά αν παραμείνουμε πάντα δίπλα της, δεν γινόμαστε υπεύθυνοι και ανεξάρτητοι. Είναι η αντρική ενέργεια που βοηθάει σε αυτό το στάδιο.
Σημάδια της διακοπής της πορείας προς τον πατέρα είναι το άγχος, οι εξαρτήσεις, σπασμένο ηθικό, έλλειψη οράματος για το μέλλον, αδύναμα κόκκαλα και ανοσοποιητικό σύστημα, αποπροσανατολισμός, αδυναμία στοχοθεσίας, απουσία αίσθηση ταυτότητας, αίσθηση αποκλεισμού, αιθεροβασία.
Και στα δυο προηγούμενα στάδια είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι οι γονείς δίνουν και τα παιδιά παίρνουν, καθώς εκείνα είναι μικρά και οι γονείς τους μεγάλοι. Είναι οι μοναδικές σχέσεις στις οποίες υπάρχει ανισορροπία στο τι δίνουμε και τι παίρνουμε. Μόνο αν πάρουμε ότι έχουν οι γονείς μας, θα νιώθουμε πλήρεις και θα καταλάβουμε ότι όλες οι άλλες σχέσεις είναι δούναι και λαβείν και στο καλό αλλα και στο κακό.
Επίσης το παιδί πρέπει να αναγνωρίσει την καταλληλόλητα των γονιών του για εκείνο καθώς και την δικιά του για τους γονείς του. Με αυτό διδάσκεται η αποδοχή των άλλων έτσι όπως είναι, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να αγαπάμε και τους δύσκολους ανθρώπους στη ζωή μας και να τους ευχαριστούμε για το πως είναι.
Όταν και αυτό το βήμα ολοκληρωθεί μπορούμε να αφήσουμε πίσω και τους δυο γονείς και να χαράξουμε το δικό μας μονοπάτι. Η ενοχή που θα νιώσουμε όταν έρθει η στιγμή να αφήσουμε την οικογένεια καταγωγής, θα είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμη. Τέλος καλό είναι να έχουμε πάντα υπόψη μας ότι κάθε άνθρωπος ανήκει σε κάποια συστήματα στα οποία είναι πιστός όσο μακριά και να βρίσκεται γεωγραφικά. Αυτή η θεώρηση μας βοηθάει στην αντίληψη του συστήματος που φέρει ο καθένας, στην αποδοχή, τον σεβασμό και την συγχώρεση.
(Το παραπάνω κείμενο βασίζεται σε βιωματική μου εμπειρία στα πλαίσια ενός προγράμματος Erasmus+ στην Ριέκα της Κροατίας. Ο τίτλος του προγράμματος ήταν «Yes, Please, Thank you» και σκοπό είχε να αναδείξει την σημασία/βαρύτητα της αποδοχής ή της απόρριψης στην διαδικασία της ενσωμάτωσης σε μια ομάδα, μέσω μη-τυπικής μάθησης και με την χρήση των συστημικών αναπαραστάσεων, ενός εργαλείου που αναπτύχθηκε από τον Γερμανό ψυχοθεραπευτή Bert Hellinger. Επιγραμματικά τα θέματα τα οποία θίχτηκαν ήταν οι βασικές αρχές και λειτουργίες των συστημάτων, η καλή και η κακή συνείδηση, τα 4 είδη συναισθημάτων, η οικογένεια ως σύστημα, ο ρόλος των γονέων κατά τη δημιουργία της οικογένειας και της ανατροφής των παιδιών, ο κανόνας της επιτυχίας, οι αρχές της βοήθειας και τέλος η ψυχολογία των μεταναστών και προσφύγων.)
Άννα Ζάγα
