Χαίρετε. Με δεδομένο ότι οι αρχαίες τραγωδίες γράφτηκαν δυόμιση χιλιάδες πριν ποια νομίζετε ότι είναι η παιδευτική τους αξία σήμερα; Γιατί αυτά που έγραψαν ο παππούλης μας Αισχύλος, ο θείος μας Σοφοκλής και ο ξάδελφος μας Ευριπίδης μας απασχολούν αλήθεια ; Κατά τη δικιά μου γνώμη είναι η διαχρονικότητα των επιλεγμένων θεμάτων και οι καθάριες αλήθειες που στέκουν βράχοι ακλόνητοι στα μικρά ή τα πελώρια κύματα των καιρών που πέρασαν από τότε. Με άλλα λόγια οι αρχαίες τραγωδίες έχουν τη δύναμη να ρίχνουν χαστούκια και να αγκαλιάζουν ύστερα τη σκέψη και την ψυχή με την ίδια δύναμη τόσο στον αρχαίο Αθηναίο όσο και στον Νεοέλληνα που επιμένει να σκέφτεται.
Η τραγωδία που έχω επιλέξει σήμερα είναι ο «Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου. Ήταν το μεσαίο μέρος από μια χαμένη τριλογία με βασικό ήρωα τον Τιτάνα Προμηθέα. Το πρώτο μέρος ήταν ο «Πυρφόρος Προμηθεύς» και το τρίτο ο «Προμηθεύς λυόμενος». Γρήγορη επανάληψη του μύθου. Ο Προμηθέας ενάντια στη βούληση του Δία που ήθελε να αφανίσει την ανθρωπότητα, έκλεψε τη φωτιά από το εργαστήρι του Ηφαίστου και δίδαξε την χρήση της και άλλες τέχνες στους ανθρώπους. Το αποτέλεσμα;
Οργισμένος ο Δίας τον καθηλώνει σε ένα βράχο στις ερημιές της Σκυθίας και τον υποβάλλει στο μαρτύριο ο γύπας να του τρώει το συκώτι κάθε μέρα. Αθάνατος όπως ήταν ο Προμηθέας ζούσε κάθε μέρα το ίδιο μαρτύριο. Τριάντα χρόνους κράτησε αυτό το αδυσώπητο βάσανο μέχρι που τον έλυσε ο Ηρακλής. Στον «Προμηθέα Δεσμώτη» το Κράτος και η Βία, μαζί με τον Ήφαιστο, οδηγούν τον Προμηθέα στον Καύκασο και τον δένουν σ᾽ ένα βράχο.
Ο Προμηθέας μιλάει κατά σειρά στις Ωκεανίδες (ο χορός της τραγωδίας) , τον Ωκεανό και την άτυχη Ιώ για τη βοήθεια του στον Δία, την προσφορά του και τα μαθήματα του στους ανθρώπους, για το καθημερινό μαρτύριο που υπομένει ο ίδιος και κυρίως για κάποιο μυστικό που κατέχει σχετικά με την επικείμενη πτώση του Δία, την οποία μόνο αυτός θα μπορούσε να αποτρέψει. Τελευταίος εμφανίζεται αγγελιοφόρος του Δία, ο Ερμής και προσπαθεί με απειλές να μάθει το μυστικό της πτώσης. Ο Προμηθέας πεισματικά αρνείται και χτυπημένος από τον κεραυνό του Δία βρίσκεται στα Τάρταρα. Με αυτό τον τρόπο τελειώνει η τραγωδία.
Πάμε στα καθ’ ημάς και στο σήμερα. Ποιος είναι ο «θεϊκός νόμος», η «θεϊκή εντολή» που μας κυβερνά; Μα θέλει ερώτημα αλήθεια; Οι αριθμοί. Είμαστε παραγωγικές μονάδες που παράγουμε χρήματα και αμειβόμαστε σε μεγέθη μετρήσιμα. Είμαστε καταναλωτές που αγοράζουμε αγαθά και υπηρεσίες απολύτως μετρήσιμες. Είμαστε μονάδες απασχόλησης και ανεργίας, είμαστε αριθμοί ή μεταβλητές σε υποδείγματα. Ονομαζόμαστε άνθρωποι αλλά στα αλήθεια πότε ακούσατε τελευταία φορά να γίνεται λόγος για ανθρώπους; Νούμερα, νούμερα, νούμερα για κάθε κατηγορία.
Εμείς που βρισκόμαστε καλοί μου δεσμώτες; Γιατί μην έχετε καμιά αμφιβολία ότι εμείς ήμαστε οι Προμηθείς και ο Καύκασος η καθημερινότητα μας. Δούλεψε τόσες ώρες, στάσου στις ουρές τόσες ώρες , μέτρα λογαριασμούς, δέξου τηλέφωνα από εισπρακτικές, μέτρα τις ώρες που θες να κινηθείς, να φας, να δεις τους δικούς σου, διάολε φτάσαμε στο σημείο να μετράς και τα λεπτά που θες στην τουαλέτα σου. Δεμένος στα νούμερα και ο γύπας του άγχους να σου τρώει το συκώτι. Να πέφτεις το βράδυ ρημαγμένος και το πρωί με καινούργιο συκώτι να ξεκινά το ίδιο μαρτύριο.
Αλήθεια ποια είναι η λύση στη δική μας τραγωδία; Μόνιμη λύση και όχι ευκολοχώνευτα τσιτάτα τύπου Κοέλιο για σύμπαν και επιθυμίες. Άλλη όρεξη δεν είχε το σύμπαν με τα δισεκατομμύρια γαλαξίες και άστρα να ασχοληθεί με τις πεθυμιές μας. Που διαφέρουμε από τον Προμηθέα; Αυτός υπέφερε γιατί αψήφησε το θέλημα των Θεών. Εμείς υποφέρουμε γιατί έχουμε προσκυνήσει το θέλημα των αριθμών και αυτών που τους κουμαντάρουν κατά το δοκούν.
Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω μόνιμη λύση. Ίσως και να μην υπάρχει μόνιμη λύση. Η δικιά μου «κάθαρσις» βρίσκεται στη μοναδικότητα της ύπαρξης και στο άπειρο της ψυχής. Σε πείσμα των καιρών εξακολουθώ να βλέπω απέναντι μου ανθρώπινα όντα και να τους φέρομαι ως τέτοια. Να μην μετρώ νούμερα αλλά να λογαριάζω στιγμές ανεκτίμητες. Και ναι, υπάρχουν μέρες που δεν θα γλιτώσω τον αναθεματισμένο γύπα και θα χάσω το συκώτι μου. Υπάρχουν όμως μέρες που αντικρίζω κατάματα τον «θεϊκό νόμο» της εποχής και γελώ αψηφώντας τον γιατί εξακολουθώ να ΖΩ.
Τα σέβη μου.
Λουκάς Αναγνωστόπουλος
Μου αρέσει η γραφή και η έννοια της παρέας. Οι στιγμές που μοιράζεσαι, οι λέξεις που γίνονται ιδέες και αισθήματα. Οι άτακτες ερριμμένες σκέψεις μου μετατρέπονται σε λέξεις με την ελπίδα ότι ιδέες που μοιράζονται δεν πεθαίνουν ποτέ.
